بازیافت به آمادهسازی مواد برای بهره بری دوباره گفته میشود. موادی که معمولاً بازیافت پذیر میباشند عبارتند از آهن آلات قراضه آهن پلاستیک شیشه کاغذ مقوا برخی مواد شیمیایی آشغال که به کود کمپوست تبدیل میشود.
بازیافت از هرز رفتن منابع سودمند و سرمایههای ملی جلوگیری میکند و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کاهش میدهد. با این کار، تولید گازهای گلخانهای نیز کاهش مییابد. بازیافت مهمترین مفهوم و یافتار در مدیریت پسماند است.
سرچشمه مواد بازیافتی یا به عبارتی بازیافتنیها، بیشتر، خانهها و صنایع هستند. برای آسانتر کردن کار بازیافت معمولاً دو نوع جداسازی مواد صورت میگیرد که «تفکیک در مبدأ» و «تفکیک در مقصد» نام دارند. تفکیک در مبدأ در سطح شهر و خیابانها و فروشگاهها از طریق سبدها و سطلهای جداسازی مواد انجام میشود ولی برای تفکیک در مقصد مکان ویژهای به نام مرکز بازیافت مواد در نظر گرفته شدهاست. مرکز بازیافت مواد بازیافتی و غیر قابل بازیابی دستهبندی میشوند. بسیاری از فروشگاهها و کارخانههای بزرگ مواد زاید مانند قوطیهای کنسرو، بطریهای شیشهای و روزنامههای باطله را به منظور بازیافت از مشتری بازخرید میکنند.
در تعریفی دیگر میتوان گفت بازیافت عبارت است از فرآیند پردازش مواد
مصرف شده به محصولات و مواد تازه به منظوره جلوگیری از به هدر رفتن مواد
سودمند بلقوه (ذخیرهای)، کاهش مصرف مواد خام، کاهش مصرف انرژی، کاهش
آلودگی هوا حاصل از سوختن مواد و آلودگی آبها حاصل از تدفین زبالهها در
خاک به وسیلهٔ کاهش مقدار معمول زبالهها و کم کردن نشر گازهای گلخانهای
در مقایسه با تولید خالص. بازیافت یک مولفهٔ کلیدی در مدیریت مدرن کاهش
مواد زائد که شامل سلسله مرات کم کردن، دوباره مصرف کردن و بازیافت است.
مواد قابل بازیافت چیزهای زیادی را شامل میشوند از جمله بسیاری از انواع شیشهها، کاغذها، فلزات، پلاستیک، منسوجات، آلمینیومهای الکترونیکی مصرف شده در رایانهها و گوشیهای تلفن همراه. اما استفاده مجدد از زبالههای زیستی همچون پسمانده مواد خوراکی به عنوان کود
جزو بازیافت محسوب نمیشوند. موادی که قرار است بازیافت شوند یا به مرکز
جمع آوری این مواد آورده میشوند از کنار خیابان جمع آوری میشوند و ابتدا
دسته بندی شده سپس پاک میشوند و دوباره پردازشهایی روی آنها انجام میشود
تا به مواد تازه برای ساخت تبدیل شون اگر چه گاهی اوقات بازیافت در مقایسه
با تولید از مواد خام بسیار گرانتر و مشکلتر است، اما به خاطر استفاده
مجدد از همان مواد به صرفهاست زیرا که آن مواد در حالت کلی دارای ارزش
ذاتی میباشند و بعضی از مواد نیز دارای طبیعت خطرناکی هستند مانند جیوه.
به همین خاطر استفاده مجدد از آنها بهتر است. محققان ادعا میکنند که
بازیافت بیشتر از آنکه منابع را حفظ کند آنها را از بین میبرد. مخصوصا در
مواردی که دولت تعهد اجرایش را دارد. باید به این نکته نیز توجه کرد که
آنها همچنین معتقدند که اگر هزینههای عملیاتی کمتر از سایر موارد برای از
بین بردن مواد زائد (مثل دفن کردن زبالهها در خاکچال) باشد، این کار مقرون به صرفهاست. اما ممکن است هنوز آن ارزش خاص را نداشته باشد. در آمریکا
سود سالیانه تسهیلات بازیافت ۲٫۹۸۱ میلیون دلار تخمین زده شدهاست در ۵
سال اخیر (۲۰۰۳ تا ۲۰۰۸)این مقدار با رشد ۷٪ خود از رقم فعلی فراتر
رفتهاست. زیرا در سالهای اخیر حجم زبالههایی که از مواد قابل بازیافت
هستند افزایش یافتهاست.
ابتکارات جدید میتواند صنعت را تغییر دهد. برای مثال در کالیفرنیا و نیویورک
با رشد ۷۵٪ تولید زبالههای قابل بازیافت نسبت به رقم ۵۰ ٪ قبلیه خود
سودهای خالص بسیاری برای شرکتهای جمع آوری کنندهٔ این مواد به ارمغان
میآورد.
تبدیل زباله به سوخت به عملی گفته میشود که زبالههای بی ارزش طی مراحلی به مادههایی تبدیل میشود که به عنوان سوخت به کار میروند. این عمل بازیافت فواید و ضررهایی دارد: فاید آن این است که از اسوختن انرژی های فسیلی جلو گیری میکند. ضرر آن هم این است که با سوختنش به عنوان سوخت هوارا آلوده میکند.
از سال ۱۲۹۰ خورشیدی این عمل به صورت ناقص در دهلی هند توسطه برخی از مردم انجام میشد. آنها با جمع آوری فضولات حیوانی در ظروف بستهای به مدت ۹ماه گاز جمع آوری شده در آن را میسوزاندند.
حمام شیخ بهایی در ایران چهارصد سال پیش بر مبنای این عمل آب گرم به وجود میآورد. معروف است که آب آنجا توسط یک شمع گرم میمانده دلیل آن این بود در زیر مخزن آب آن کنار شمع فاضلاب انسانی عبور میکرده که با شعله ور شدن گازهای ناشی از آن فاضلاب آب آن حمام گرم میشدهاست.[نیازمند منبع]
کره زمین محل انباشت پسماند هاست. اگر پسماندها بازیافت شود قابل استفاده مجدد است، اگر دست نخورده ومدفون بماند آلوده کنندهٔ محیط زیست خواهد بود. این موضوع، بفکر میلیونها نفر را در سراسر دنیا به خود مشغول نموده تا اگر کمکی به پاکیزگی محیط زیست نمیکنند، از طریق همکاری با صنایع بازیافت، زائدات را به مواد اولیه، انرژی و... تبدیل کنند.
پنجم خردادماه سال ۱۳۸۶عدهای از صاحبان ودست اندرکاران صنایع بازیافت امید داشتند مجموعهای به وجود آید تا ضمن حمایت از این صنف وبهبود آن، کمکی در حفظ محیط زیست کشورمان ایران بنماید. البته این مهم به لظف خداوند محقق گردید و تاسیس اتحادیه صنایع بازیافت ایرانه برگ زرین دیگری بر افتخارات حفاظت از محیط زیست در ایران، افزوده شد.